Als Tom Hof op een afdeling aankomt waar de patiënten gespannen zijn en de zorgverleners rondrennen om al het werk gedaan te krijgen, gaat hij vaak eerst even zitten en pakt een krant. Terwijl hij dan rustig aan tafel zit, verzamelen zich zo een paar bewoners om hem heen. ‘Dan zijn er vaak vijf of zes cliënten die ook even rustig zitten, zich misschien mee laten nemen in een activiteit met mij, en zo het overbelaste personeel wat ruimte geven.’
De anekdote lijkt exemplarisch voor Tom, een 62-jarige zorgreservist en docent aan het ROC van Twente uit Hengelo. Al pratend krijg je snel het idee dat hier een nuchtere zorgveteraan zit, die zich niet gemakkelijk van de wijs laat brengen. Cliënten met ernstige gedragsproblematiek, psychiatrie en gehandicaptenzorg; Tom werkte in alle hoeken van de zorg. Sinds 15 jaar geeft hij daarbij les aan studenten die zelf de zorgvloer op willen. Onder de noemer Agogische vakken, volgen mbo’ers o.a. zijn lessen pedagogiek, psychiatrie en weerbaarheid. Hoe moet je omgaan met grensoverschrijdend gedrag? Wat kun je betekenen in een nood-of crisissituatie? De praktijkkant van deze vragen is Tom nooit uit het oog verloren: ‘Eigenlijk heb ik de zorg nooit verlaten’ zegt hij. ‘Al die jaren ben ik zo af en toe ingesprongen als de nood aan de man was. En met de coronacrisis kwam die ervaring goed van pas. Aan werk geen gebrek.’
Ze kunnen me altijd bellen
‘Tom, we hebben een crisissituatie: een jonge client die even helemaal vastloopt. Kan je komen helpen?’ Zo'n telefoontje kreeg Tom ook voor de coronapandemie al geregeld van zorgórganisaties. In de weekenden of tijdens vakanties sprong hij in als er bij een zorgorganisatie in de buurt een crisis bestond. ‘Op veel plekken, zoals de psychiatrie , gehandicaptenzorg of jeugdzorg, heb ik korte lijntjes. Het personeel kent me en weet dat ze me altijd kunnen bellen. Zeker in een crisis, want daar ligt mijn expertise. Ik kom dan en help de situatie stabiliseren of een client een-op-een te begeleiden.’
Toen de covidpandemie over het land rolde en de zorg in een permanente staat van crisis terecht kwam, besloot Tom om zich ook als zorgreservist aan te melden. ‘Dat was gewoon nodig’, zegt hij nuchter. ‘Personeel viel uit en patiënten raakten besmet, er waren zoveel tekorten. Het was alle hens aan dek.’
Waar hij eerder zo eens in de 14 dagen insprong, ging Tom nu veel vaker op pad. ‘Zeker in het begin, toen het onderwijs deels stil lag en er veel online gebeurde, ging ik vaak ‘s avonds toch weer de deur uit om ergens een dienst te draaien.’ Of dat niet uitputtend was? Tom haalt zijn schouders op. ‘Het gaf mij juist ook energie’, zegt hij. ‘Om naast al dat werk achter de computer ook in beweging te zijn. Om tijdens die gekke dagen met avondklok en lege straten toch ergens wat te kunnen betekenen.’
Een vertrouwd gezicht
In die crisismaanden zet Tom zich in waar hij kan. Met zijn diploma verpleegkunde kan hij zo nodig primaire zorg verlenen. Maar ook bij de cliënten met probleemgedrag, waar hij al die jaren al kwam, waren veel uitdagingen. ‘Ik sprong veel in bij de verstandelijke gehandicaptenzorg, bijvoorbeeld bij zorgorganisatie VanBoeijen en expertisecentrum psychiatrie Epos. De cliënten daar kende ik vaak al een beetje en dat heeft enorm geholpen.’
‘Het hoogtepunt van de crisis mag dan achter ons liggen, de zorg kampt nog altijd met een chronische crisis.'
‘Neem nu cliënten met autisme, die hadden het enorm zwaar tijdens de lockdowns. De dagbesteding viel weg, bezoek mocht niet komen en hulpverleners wisselden steeds. Hun wereldje was klein en onoverzichtelijk geworden. Daardoor zag je de problematiek soms ook verergeren. Nou, ik was dus heel erg betrokken om begeleiding, ondersteuning te bieden.’
Naast een vertrouwd gezicht voor de cliënten, was Tom ook voor de collega’s een welkome hulp. Zeker op die afdelingen waar er normaal drie man personeel zou moeten staan en zorgpersoneel het nu alleen probeerde te redden. ‘Dan ben je heel welkom hoor! Tuurlijk weet ik dan als zorgreservist niet altijd alle randzaken. Maar dat geeft niet. Ik bemoeide me zoveel mogelijk met de cliënten en zo hadden collega’s tijd om andere dingen te doen.’
Chronische zorgcrisis
Inmiddels is het hoogtepunt van de crisis wel geweken zegt Tom, maar dat betekent niet dat hij niet meer inzetbaar is. ‘Ik lever nog steeds graag een bijdrage. Eerder dit jaar trainde ik bijvoorbeeld nog een club andere zorgreservisten in weerbaarheid. En ik ben weer oproepbaar in de weekenden. Helaas is dat nodig.’ Als docent en zorgverlener ziet Tom de zorgtekorten steeds sterker wringen. Ziet hij hoe mensen uitvallen omdat de druk te hoog is. ‘Het hoogtepunt van de crisis mag dan achter ons liggen, de zorg kampt nog altijd met een chronische crisis. In zon situatie zijn onze extra handen meer dan welkom. Het liefst zou je de zorgreservisten daarom ook nog structureler inzetten. Maandelijks bijvoorbeeld. Dat is wat we nu nodig hebben, mensen die de afdeling een beetje kennen.’
Fotografie door: Annemieke van der Togt
Wil je meer weten over de mogelijkheden om ingezet te worden als zorgreservist? Neem contact op via community@nationalezorgreserve.nl. Dan kijken we samen hoe jij jouw kwaliteiten en ervaring in kunt zetten ter ondersteuning van zorgprofessionals.
Foto - Tom Hof geeft een training Weerbaarheid tijdens de dag van de Nationale Zorgreserve op 8 oktober 2022.